Szybki kurs notacji szachowej

Notacja szachowa to standardowy sposób na opisanie przebiegu partii. Pozwala w szybki sposób na odtworzenie przebiegu gry. Ponadto znajomość notacji jest obowiązkowa na poważniejszych turniejach szachowych. Bez znajomości notacji szachowej nie będziesz w stanie korzystać z książek szachowych więc warto ją poznać.

Podstawy

Obecnie używana jest tzw. notacja algebraiczna. Zasady oznaczania pól:

• linie oznaczone są literami od a do h (odwrotnie dla czarnych),
• w każdym rzędzie pola oznaczane są cyframi od 1 do 8 (odwrotnie dla czarnych),
• w lewym dolnym rogu szachownicy jest pole a1, a w prawym górnym h8 (grając jako biały).

Oznaczenia figur

W polskiej wersji notacji figury zapisujemy:

• K - król,
• H - hetman,
• W - wieża,
• G - goniec,
• S - skoczek,
• Pion zwyczajowo nie jest zapisywany żadną z liter, podawane jest pole, na które pion się przemieszcza (np. e4 oznacza ruch pionem na pole e4).

Bicie, szach, roszada

Oprócz figur i pól w partii następują bicia, szachy oraz dwa rodzaje roszady:

• : lub x - bicie
• + - szach
• # lub X - mat,
• 0-0 - krótka roszada (król w stronę wieży na h1 (białe lub h8 (czarne)),
• 0-0-0 - długa roszada (król w stronę wieży na a1 (białe) lub a8 (czarne)).

Zapisując przebieg partii można również używać symboli oceniających jakość ruchu:

• ! - ruch godny odnotowania,
• !! - genialne posunięcie,
• ? - błąd,
• ?? - poważny błąd,
• !? - ryzykowany ale interesujący ruch,
• ?! - ruch wątpliwej jakości.

Kolejność zapisu w partii

Zapis ruchu składa się z:

• oznaczenia figury,
• znaku bicia x lub : (o ile wykonywane jest bicie)
• pola, na które przesuwana jest figura,
• znaki akcji takie jak szach (+) lub mat (#)

Przykłady:

• d4 - ruch piona na pole d4,
• Sf3 - ruch skoczka na pole f3,
• Hxd5 - ruch hetmana na d5 z biciem,
• Wc1+ - ruch wieży na c1 z szachem,
• Hh7# - ruch hetmana na h7 z matem.

Bicie pionem

Bicie pionem oznacza się literą linii, na której stoi pion, który wykonuje ruch, znak x lub : oraz pole, na którym stoi zbijana figura. Bardziej skrótowo można zapisać bicie piona pionem oznaczając linię piona i pole, na które wykonywane jest bicie. Przykłady:

• exd5 - pion z kolumny e bije figurę na d5,
• de6 - pion z kolumny d (czyli d5) bije na e6.

Unikanie niejednoznaczności

Jeżeli dwie figury tego samego typu (np. dwie wieże) mogą wykonać ruch na to samo pole, należy doprecyzować, z którego pola ruch został wykonany. Dodajemy literę linii po nazwie figury:

• Sbd2 - skoczek z linii b wykonuje ruch na d2,
• Wae1 - wieża z linii a wykonuje ruch na e1.

Promocja

Promocja piona zapisywana jest np.:

• e8=H - pion po wykonaniu ruchu na e8 zostaje promowany na hetmana,
• d1=S+ - pion po wykonaniu ruchu na d1, zostaje promowany na skoczka i daje szacha.

Bicie w przelocie

Bicie w przelocie (en passant) jest specjalnym posunięciem, które powstaje w sytuacji gdy pion wykonuje ruch o dwa pola, mijając pole, które jest atakowane przez piona przeciwnika. Pion bijący w przelocie zajmuje pole, które minął pion zbijany. En passant można wykonać tylko w ruchu bezpośrednio po ruchu przeciwnego piona o dwa pola.

Przykład:

• .. c5, d:c6. - pion z kolumny d bije piona (c5) na c6 w przelocie.

Przykładowa krótka partia z zapisem

Poniżej przykład szewskiego mata (tzw. „szewczyk”):

• 1. e4 e5 - biały pion zaczyna ruchem na e4, czarny odpowiada e5,
• 2. Hh5 Sc6 - hetman robi posunięcie na pole h5, czarny rozwija skoczka na pole c6,
• 3. Gc4 Sf6 - goniec idzie na pole f7, skoczek czarnego na polu f6,
• 4. H:f7# - hetman bije piona na f7 jednocześnie kończąc partię matem.

Podczas turnieju zapisujesz partię w dwóch kolumnach - dla białego i czarnego. Każdy ruch jest numerowany, np. 1. e4 e5 2. Hh5 Sc6 itd. Ważne, żeby każdy ruch był czytelny i zapisany w poprawnej kolejności.

Aby przećwiczyć notację szachową spróbuj zapisać kilka swoich partii online, a następnie odtwórz je z kartki na szachownicy. To świetne ćwiczenie na zrozumienie notacji szachowej.